Masovno ubistvo koje je počinjeno 1. januara ove godine na Cetinju bilo je nepredvidivo i nije moglo biti spriječeno, a za prethodni masakr počinjen u avgustu 2022. takođe na Cetinju - sistem nije bio spreman za takav izazov.
To je između ostalog saopštio vd. direktora Uprave policije Lazar Šćepanović tokom predstavljanja novih informacija o dva masovna ubistva koja su počinjena za dvije i po godine na Cetinju kada su ukupno ubijene 23 osobe, među kojima četvoro djece.
"Policijski službenici su preduzeli sve mjere i radnje. Mehanizmi kontrole će dodatno utvrditi da li je postupanje policije bilo zakonito na zaustavljanju i neutralizaciji prijetnje. Ovdje niko ne bježi od odgovornosti", rekao je Šćepanović na sjednici skupštinskog Odbora za bezbjednost.
Rekao je da 'sistem nije bio spreman' za velike bezbjednosne izazove i da je dio problema naslijeđen:
"Na čelu ključnih sektora policije su bili službenici koji nisu mogli da strateški kreiraju bezbjednosne politike i takav sistem je stagnirao i nije pratio savremene standarde i bezbjednosne prijetnje."
On je rekao da u ovim slučajevima, ubice nisu imali pomagače i negirao je da u ovim ubistvima ima upliva terorizma ili organizovanog kriminala.
Kada je riječ o motivima masovnih ubica da počine takve djelo, Šćepanović je rekao da se u "nekom segmentu" može govoriti o bezobzirnoj osveti, odnosno da im je zajedničko zdravstveno stanje:
"Ne možemo izvesti precizne zaključke o motivima. Ali akumulirano stanje počinioca, prethodni način života, odnos sa žrtvama – je za posmatranje sa psihološkog, sociološkog i kriminološkog aspekta. Treba nauka i društvena zajednica da pomognu, da ne bi došlo do sličnog događaja."
Januarsko masovno ubistvo
Cetinjanin Aco Martinović je 1. januara pištoljem u nelegalnom posjedu u roku od pola sata na pet lokacija u gradu ubio 13 osoba, uključujući dvoje djece.
Višestruko ubistvo Martinović je započeo u kafani iz koje je zbog svađe bio izbačen, rekao je Šćepanović:
"Svi preživjeli svjedoci su rekli da je on bio agresivan, da je bio asocijalan i da su dugo vremena trpjeli i nisu prijavljivali agresiju koju je ispoljavao prema njima."
Policija je Martinovića pronašla skoro šest sati nakon ubistava, kada je izvršio samoubistvo.
U periodu između ubistava i samoubistva Martinovića, crnogorske institucije su javnosti saopštavale oprečne informacije.
Govoreći o rezultatima dosadašnje istrage, Lazar Šćepanović je rekao da policija nije mogla proaktivno postupati i spriječiti posljedice:
"Ovaj zločin je bio nepredvidiv. Ovo krivično djelo je bilo 'sistematsko' ubistvo. Jer je u ubilačkom pohodu targetirao upravo članove porodica osoba sa kojima je Martinović boravio u ugostiteljskom objektu. Pa je pošao na njihove domove i izvršio masovno ubistvo."
Ovaj događaj je podstakao seriju protesta i blokada koje je organizovala neformalna studentska organizacija "Kamo sjutra", sa kojih su zatražene smjene vicepremijera za bezbjednost i ministra unutrašnjih poslova Alekse Bečića i Danila Šaranovića.
Početkom aprila prekinuli su proteste navodeći da je njihova borba od početka bila politizovana i sistemski obesmišljavana.
Nakon toga počeli su protesti građana Cetinja, svakodnevnim višesatnim blokadama saobraćajnice iz pravca Podgorice.
Masovno ubistvo u avgustu 2022.
Vuk Borilović je avgusta 2022. ubio 10 osoba, a šestoro ranio lovačkom puškom za koju je imao dozvolu.
Ubijen je 45 minuta nakon što je počeo ubistva u širem centru Cetinja.
Prema riječima direktora policije Šćepanovića, radi se o "nasumičnom" masovnom ubistvu:
"Nakon što je ubio dvoje djece i njihovu majku, potpuno je nekontrolisano vršio dalja ubistva."
Nevladine organizacije i pojedinci su tada apelovali da se preispitaju dozvole za nošenje oružja i da se smanji količina oružja, posebno ilegalnog.
I pored apela, broj osoba sa dozvolama za posjedovanje oružja je porastao tokom posljednje dvije godine - sa 67.545 u 2022. na 69.593 u prošloj.
Zbog toga je 2023. podnijeta inicijativa za donošenja "Markovog i Mašanovog zakona".
Inicijativa je nazvana po dječacima, braći, koja su tada ubijena.
Ona predviđa rigoroznije kazne za nasilnike, detaljne psihološke procjene i automatsko oduzimanje oružja od lica sklonih nasilju.
Naknadno je otkriveno da je cetinjska policija, mjesec prije masovnog ubistva, podnijela krivičnu prijavu protiv Borilovića, zbog napada na kolegu.
Tada je inicirano da se Boriloviću oduzme oružje, ali to nije realizovano.
Opozicija nezadovoljna radom vrha policije
"Pitamo se koliko tragedija treba da se desi da bi neko iz sektora bezbjednosti osjetio odgovornost i podnio ostavku", rekao je poslanik opozicione Demokratske partije socijalista Oskar Huter.
On je podsjetio na zaključke Opštine Cetinje od 10. januara kada je tražena smjena političkog rukovodstva bezbjednosnog sektora Crne Gore i međunarodna istraga o postupanju policije u noći masovnog ubistva.
Ti zahtjevi nisu ispunjeni.
Na Odboru je rečeno da nakon tragedije 1. januara, povećan broj policajaca na Cetinju i da ih je sada 53, što znači da je popunjenost stoprocentna.
U vrijeme masovnog ubistva 1. januara, na Cetinju je bilo svega devet policajaca.
Tada je uslijedila kampanja Uprave policije tokom koje su građani pozivani da bez posljedica predaju nelegalno oružje.
Do 20. maja građani su vratili 3.635 komada oružja, 121.864 komada municije, 408 komada ručnih bombi, kao i više stotina djelova oružja i eksplozivnih sredstava.