Uz mitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija, titulu mitropolita Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori je dobio i episkop budimljansko-nikšićki Metodije. Prvom je sjedište na Cetinju, drugom u Beranama.
Tokom postojanja na teritoriji Crne Gore, Srpska pravoslavna crkva je imala samo po jednog mitropolita.
Odluka Arhijerejskog Sabora SPC održanog u Beogradu 17. maja da dosadašnji episkop Metodije dobije titulu mitropolita, potvrđena je Radiju Slobodna Evropa (RSE) iz Mitropolije crnogorsko-primorske koja je ocijenila da se radi o 'potpuno prirodnoj i logičnoj odluci'.
Iz Mitropolije nisu odgovorili na pitanja o razlozima ovakve odluke niti o njenim implikacijama na unutrašnje ustrojstvo SPC u Crnoj Gori.
Odgovor na isto pitanje RSE nije dobio ni iz Eparhije budimljansko-nikšićke, niti iz Patrijaršije u Beogradu.
Dva mitropolita na malom prostoru
Aktuelna dodjela titule mitropolita, Metodija izjednačava sa Joanikijem, pojašnjava za Radio Slobodna Evropa profesor Univerziteta u Novom Sadu Slobodan Sadžakov:
"Može se konstatovati da ova promjena ima određenu težinu kojom se Metodiju, kao osobi izuzetno lojalnoj patrijarhu (Porfiriju), daje na značaju. On se sada, u velikoj mjeri, makar po zvanju izjednačava sa ranije izabranim mitropolitom Joanikijem".
Prije dva mjeseca, šest episkopa među kojima i Joanikije su se ogradili od izjave mitropolita Davida koji je studente u Srbiji između ostalog nazvao 'ustašama' zbog njihovih protesta.
U pismu patrijarhu Porfiriju oni su naveli da su studenti budućnost. U aktuelnim protestima studenata protiv vlasti, Porfirije je na strani vlasti Aleksandra Vučića.
Sadžakov navodi da bi razlog imenovanja još jednog mitropolita na teritoriji Crne Gore mogao biti i stvaranje određenog balansa:
"Kao predupređenje makar i simbolične mogućnosti, relativne samostalnosti i ekskluzivnosti jedne osobe kroz status mitropolita. Jer su sada dva mitropolita na relativnom malom prostoru."
On kaže da se ovo imenovanje može sagledati kao nastavak trenda promjena organizaciono-titularnog ustrojstva SPC koji je konkretizovan na Saboru 2024. kada su imenovani novi mitropoliti, a eparhije podignute u rang mitropolija.
Crkva šturo o razlozima imenovanja novog mitropolita
U saopštenju sa Sabora SPC nije precizno objavljeno da je Metodiju dodijeljena titulu mitropolita. Na zvaničnom portalu Eparhije budimljansko-nikšićke, uz njegovo ime stoji zvanje mitropolita.
Iz Mitropolije crnogorsko-primorske na čijem čelu je Joanikije, RSE je proslijeđeno kratko saopštenje u kome se navodi da je odluka u skladu sa prošlogodišnjim Saborom:
"Odluka kojom episkop budimljansko-nikšićki Metodije dobija zvanje arhiepiskopa i mitropolita, u potpunosti je prirodna i logična, imajući u vidu odluke o titulaciji arhijereja koje su donijete na prošlogodišnjem Svetom arhijerejskom saboru SPC."
Dodaju da je budimljanska episkopija 'jedna od prvih koju je osnovao Sveti Sava i da je još od 15 vijeka imala mitropolite' i da ta eparhija pokriva dio nekadašnje Istočnohercegovačke mitropolije čiji je mitropolit bio Vasilije Ostroški:
"Ima dovoljno razloga da i njeni sadašnji arhijereji u savremenim okolnostima mogu i treba da imaju zvanje mitropolita", naveli su iz MCP.
Imenovanje novih mitropolita po receptu Irineja Bulovića
Prema riječima profesora Slobodana Sadžakova proces dodjele novih titula iniciran je prije 15 godina:
"Riječ je o novoj fazi projekta koji je još 2011. nagovijestio episkop bački Irinej Bulović, siva eminencija SPC i neko ko ima ogroman uticaj u crkvi i na patrijarha Porfirija. Bulović je sve ono što se sad događa izložio u svom predlogu naslovljenom 'Revizija titula arhijerejâ SPC'."
On navodi da se u predlogu konstatuje da je prevaziđeno dosadašnje titulisanje zasnovano na administrativnom ustrojstvu nekadašnje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
"Bulovićeva teza je bila da je takav koncept prevaziđen. Poslije Sabora SPC u maju 2024. došlo je do novih imenovanja mitropolita i podizanja eparhija u rang mitropolija. U tom smislu, aktuelno imenovanje Metodija za mitropolita može se sagledati kao nastavak pomenutog trenda", kaže Sadžakov.
Kako se izgubila samostalnost iz vremena Amfilohija?
Profesor Sadžakov podsjeća da je prethodni mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije bio samostalan u odnosu na tadašnjeg patrijarha, da bi nakon njegove smrti bili ukinuti simboli te samostalnosti:
"Amfilohije je obezbijedio poziciju da djeluje vrlo samostalno u odnosu na tadašnjeg patrijarha Irineja, odnosno 'centralu' u Beogradu."
Naime, Amfilohije je osnovao Episkopski savjet kao savjetodavno tijelo četiri eparhije koje djeluju u Crnoj Gori, odmah pošto je 2006. obnovljena državna nezavisnost.
"A Sabor SPC je 2021. ukinuo Episkopski savjet i mnogo drugih stvari koje su činile ono što se nazivalo Amfilohijevo nasleđe, a koje su bile podređene njegovim nemalim ambicijama i realnoj moći", kaže Sadžakov.
Ipak smatra da najnovija promjena neće stvoriti tenzije i podjele u SPC u Crnoj Gori:
"Poznato je iz dosadašnjeg iskustva da, bez obzira na neka neslaganja koja svakako postoje među arhijerejima, pa i sukobe sujeta, oni rade uvijek na istom zadatku i suštinski provode istu ideologiju."
On zaključuje da je SPC u velikoj mjeri monolitna i obilježena strogim povinovanjem hijerarhiji.
Mitropolit (za sada) bez mitropolije
Iako je episkop Metodije dobio status mitropolita, nijedan izvor iz SPC nije potvrdio da će Eparhija budimljansko-nikšićka dobiti status mitropolije.
Osim ove eparhije, osnovane izdvajanjem iz Mitropolije crnogorsko-primorske 2001. godine, na teritoriji Crne Gore djeluju još dvije.
Mileševska sa sjedištem u Prijepolju kojoj pripadaju Pljevalja i Zahumsko hercegovačka čije je sjedište u Trebinju, a koja zahvata područje Herceg Novog.
Metodije (Ostojić) je ustoličen za episkopa budimljansko-nikšićkog u septembru 2021.
Osim vjerskim pitanjima, Metodije se nerijetko bavi i politikom. Tako je na lokalnim izborima u Beranama prošle godine podržao listu bivšeg proruskog Demokratskog fronta.
Iste godine od lidera te političke grupacije Andrije Mandića, dobio je najviše stranačko odlikovanje za, kako je navedeno, predanu borbu za prava srpskog naroda u Crnoj Gori.
Metodije je održavao pomene četnicima stradalim u Drugom svjetskom ratu uključujući i vođi Draži Mihailoviću koji je osuđen na smrt zbog saradnje sa okupatorom.
Jula 2023. prilikom vjerske službe u Nikšiću je ocijenio da je 'fascinacija zapadnim hedonističkim modelom... donijela mnogo zla srpskom i ruskom narodu':
"U svetoj Rusiji je nada za spasenje ne samo pravoslavnih naroda, nego čitave Evrope i svijeta", rekao je Metodije.
A povodom hapšenja tri osobe iz Nikšića na Kosovu, novembra prošle godine, zbog parole na automobilu 'Kosovo je Srbija', Metodijeva eparhija je uputila protest, kako su naveli – 'južnoj srpskoj pokrajini zbog hapšenja vjernika'.
Episkop Metodije se nije oglašavao 2023. povodom zahtjeva Opštine Rožaje da se iz crkve Ružica u tom gradu ukloni freska koja prikazuje kako muslimani sa noževima stoje nad dječijom kolijevkom i pale pravoslavnu crkvu.
Crkva Ružica pripada Eparhiji budimljansko-nikšićkoj.
