Može li EU produžiti sankcije Rusiji uprkos ucjenama Mađarske?

Produženje sankcija Rusiji jedno je od najhitnijih pitanja za Evropsku uniju – posebno ove godine. Rekord Mađarske u protivljenju takvim sankcijama izazvao je zabrinutost među zvaničnicima u Briselu oko toga šta će se desiti kada dođe naredni rok za produženje – ovog puta u julu.

Mađarski premijer Viktor Orban već duže vrijeme izražava protivljenje sankcijama EU protiv Kremlja i odbija da pristane na bilo kakve nove mjere koje bi se odnosile na uvoz energenata iz Rusije u Uniju.

Ovi preokreti dešavaju se svakih šest mjeseci i podijeljeni su u dvije kategorije: sektorske sankcije – poput zabrane uvoza raznih ruskih proizvoda – i liste, što uključuje zabrane viza i zamrzavanje imovine za više od 2.500 ruskih pojedinaca i firmi.

Sektorske sankcije se obnavljaju u januaru i julu, dok se u martu i septembru razmatra produženje listi. To znači da se četiri odluke donose svake kalendarske godine, a sve moraju biti jednoglasno usvojene od svih 27 država članica Unije.

I prilikom januarskog produženja sektorskih sankcija i martovskog glasanja o listama, Mađarska – koja je već dugo kritična prema sankcijama EU protiv Kremlja – poigrava se idejom da uskrati saglasnost. Budimpešta je na kraju ipak dala zeleno svjetlo, ali ne bez određenih ustupaka Brisela.

Zvaničnici EU u Briselu kažu da već postoji zabrinutost u vezi s predstojećim produženjem sektorskih sankcija u julu – i onoga šta bi Budimpešta mogla zahtijevati.

Situaciju dodatno komplikuje šire pitanje politike sankcija Zapada prema Moskvi i aktuelni pregovori o prekidu vatre između Rusije, Ukrajine i Sjedinjenih Država.

Ublažavanje sankcija, u nekom obliku, ponuđeno je kao mogući mamac Kremlju – barem sa strane Washingtona – iako su Evropljani, koji nisu uključeni u te razgovore, za sada odbacili tu ideju.

Pitanje je da li će to i dalje važiti tokom ljeta.

"Tri mjeseca su vječnost u politici, i do tada bi [predsjednik SAD-a Donald] Trump možda mogao biti zasićen Rusijom i umjesto toga pojačati sankcije", rekao je jedan zvaničnik EU s kojim sam razgovarao, iako je i sam priznao da bi više evropskih prijestolnica moglo biti u iskušenju da smanje postojeće mjere.

Stalna prijetnja transatlantskim trgovinskim ratom koji bi mogao pogoditi ekonomije EU, prema riječima diplomata, mogla bi ponovo pokrenuti pozive za ublažavanje sankcija na stvari poput ruskog gasa, aluminija, čelika i šire trgovine s Moskvom.

Koji je Plan B Evrope kada su u pitanju sankcije?

Kako bi se zaobišao mogući mađarski veto ovog ljeta ili spriječilo druge države članice da biraju koje dijelove sankcija žele ukloniti, najpametniji pravni umovi u Briselu trenutno pažljivo pronalaze pravni način kako bi osmislili Plan B – u slučaju da se plan A – "čisto" produženje – pokaže nemogućim u julu.

I čini se da su možda nešto pronašli.

Ideja je prvi put spomenuta već tokom procesa produžavanja listi sankcija u martu. Još nije testirana, a postavlja se i pitanje da li je u potpunosti zakonita.

Takođe, prilično je složena, barem za one izvan "briselskog balona".

To izgleda ovako: sankcije EU sastoje se od dva pravna akta – odluke i uredbe. Ti tekstovi su u suštini identični i funkcionišu zajedno, države članice se dogovore i usvoje odluku, koja se zatim provodi kroz uredbu.

Uredba mora biti jednoglasno produžena svakih šest mjeseci, dok za odluku to nije slučaj. Zapravo, odluka ostaje na snazi sve dok kvalifikovana većina ne glasa za njeno ukidanje.

To bi značilo da bi sankcije mogle ostati na snazi i bez formalnog produženja uredbe – a time bi se zaobišla velika prilika Mađarske da "ucjenjuje" ostatak Unije.

Ovo je u velikoj mjeri rezervna opcija – i to privremena, prema riječima diplomata s kojima sam razgovarao.

Mađarska, a možda i još neke zemlje, vjerovatno bi tužile EU zbog ovakvog pristupa, budući da bi on bio bez presedana. Kako je jedan diplomata rekao: "Ovo se dešava na vrlo klimavim pravnim osnovama, jer smo uvijek koristili jednoglasnost za produžavanje sankcija – tako je to oduvijek funkcionisalo".

Međutim, postoje i druge verzije Plana B koje su u pripremi. Možda je najlogičnija ta da Evropska komisija u narednim sedmicama predloži nove sankcije, što bi predstavljalo 17. paket sankcija od početka ruske invazije punog obima na Ukrajinu prije više od tri godine.

Ali, caka je u tome da te nove sankcije zapravo ne bi bile usvojene. Umjesto toga, njima bi se "trgovalo" u zamjenu za to da Mađarska pristane na produženje postojećih sankcija.

Prema tom scenariju, Budimpešta bi mogla tvrditi da je postigla pobjedu jer nove sankcije nisu usvojene, dok bi druge članice barem osigurale produženje postojećih mjera do kraja godine.

Još jedna opcija bila bi da se sankcije puste da isteknu, ali da se to nadoknadi podizanjem carina za Rusiju u svim ekvivalentnim ekonomskim sektorima. Ova vrsta odluke ne bi zahtijevala jednoglasnost, pa bi mogla proći, ali postavlja se pitanje šta bi Unija uradila, na primjer, sa svim ograničenjima izvoza koja je već nametnuo Rusiji?

Druga opcija bila bi da se pusti da sankcije EU same isteknu, ali da se iste mjere repliciraju na nacionalnom nivou. Međutim, mnoge države članice nemaju nacionalno zakonodavstvo o sankcijama i oslanjaju se isključivo na evropski okvir. Kao rezultat toga, provođenje bi vrlo brzo postalo nedosljedno i neujednačeno širom Unije.

Tu se javlja još jedna moguća dilema. Osim produženja sankcija, većina država članica EU želi da Unija najkasnije u junu otvori pristupne pregovore s Ukrajinom.

To znači da bi se još jedan mogući mađarski veto morao prevazići otprilike u isto vrijeme kad i pitanje sankcija.

Postoji mogućnost da će neki zamrznuti fondovi EU, koji su Budimpešti uskraćeni zbog zabrinutosti u vezi s vladavinom prava, morati biti "odmrznuti" i poslani Mađarskoj kako bi se oba pitanja riješila.