Ukoliko bi na infrastrukturu Vlade Crne Gore danas bio izvršen sajber napad kao u avgustu 2022. sigurno bi se odbranila, tvrdi za Radio Slobodna Evropa (RSE) Dušan Polović iz vladinog Direktorata za informacionu bezbjednost.
On kaže da nije siguran u posljedice ukoliko bi došlo do sličnih napada na kritičnu infrastrukturu aerodroma, Luke Bar ili vodovoda, jer su one u nadležnosti Agencije za sajber bezbjednost koja još nije formirana.
Serveri Vlade Crne Gore i skoro svih crnogorskih institucija bili su danima na udaru najsnažnijih sajber napada u istoriji u avgustu 2022. a na otklanjaju posljedica tih napada su pomagali stručnjaci američkog FBI.
I bivši direktor Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) Savo Kentera za RSE navodi da tri godine nakon sajber napada nema formiranu Agenciju, što Crnu Goru i dalje čini ranjivom. Ne zna da li razlog za neformiranje leži u političkoj volji:
"Ipak, Crna Gora bi se danas mnogo bolje odbranila od napada nego 2022, nijesmo više tako ranjivi jer smo naučili neke lekcije. Ali i dalje prijeti opasnost od svih država koje ne dijele vrijednosti NATO saveza i Evropske unije."
Crna Gora je članica NATO od 2017.
Pročitajte i ovo: Hakeri i dalje napadaju crnogorski informacioni sistemLekcije iz sajber napada 2022. godine
Prije tri godine napadnuti su vladini i serveri skoro svih državnih institucija.
Sedmicama su van internet mreže bili sajtovi i mejlovi Vlade i Skupštine, kao i tužilaštava, sudova, katastra, Uprava prihoda i carina.
Tada je ANB saopštila da iza tih sajber napada stoji Rusija i da je Crna Gora pod "hibridnim ratom".
Savo Kentera, koji je u vrijeme tih napada bio na čelu ANB, danas za RSE ponavlja da su iza napada stajali Rusi:
"O tome je prošle godine govorio i predsjedavajući NATO komiteta general Endrju Roling, pa mogu i ja da ponovim tadašnja saznanja da je Rusija stajala iza napada. Neke stvari moramo jasno reći, ko radi protiv interesa ove države."
Savo Kentera, predsjednik Atlantskog saveza Crne Gore
Nakon sajber napada 2022.Vlada je formirala više institucija koje se bave zaštitom sajber prostora i kritične infrastrukture i razvila kapacitete za rano otkrivanje i sprječavanje napada, navodi Dušan Polović:
"Sve više i više je napada, mi to jasno vidimo. Rezultat je da smo uspjeli da preveniramo brojne napade na vladinu infrastrukturu i spriječimo posljedice."
Da je složena geopolitička situacija uzrok hibridnih prijetnji i u Evropi potvrđuje Saša Šćekić direktor IT sektora Centralne banke Crne Gore koji navodi da su targetirani zdravstveni sistemi, banke i energetske mreže.
Kaže da je u posljednjih nekoliko godina više evropskih zemalja prijavilo pokušaje napada.
"Jedno istraživanje pokazuje da je samo u prvoj polovini ove godine bilo osam miliona sajber napada na državne infrastrukture."
Pročitajte i ovo: NATO solidaran sa Crnom Gorom koja se suočava s ruskom špijunažomŠta kaže Zakon o kritičnoj infrastrukturi?
Kritična infrastruktura obuhvata sisteme o objekte u Crnoj Gori čiji prekid funkcionisanja može imati ozbiljne posljedice po nacionalnu bezbjednost, zdravlje i život ljudi, imovinu, životnu sredinu, bezbjednost građana i ekonomsku stabilnost.
Zaštita kritične infrastrukture treba da spriječi poremećaj ili njeno uništenje, a u slučaju prijetnje da se obezbijedi funkcionisanje sistema.
Konferencija Atlantskog saveza Crne Gore pod nazivom "Kritična infrastruktura kao instrument meke moći", Podgorica, 04. septembar 2025.
Ključnu infrastrukturu mora da kontroliše država
Kentera, koji je predsjednik Atlantskog saveza Crne Gore, kaže da je kritična infrastruktura koju treba zaštititi energetska kompanija, telekomunikacije, luke, izvorišta vode.
"Nova je realnost da ko kontroliše infrastrukturu, kontroliše i budućnost i bezbjednost zemlje. Danas neprijatelj ne mora da šalje vojsku, dovoljno je da zavrne ventil, da isključi mrežu ili presječe tok informacija i društvo postaje paralizovano."
Prema njegovim riječima, Crna Gora mora imati energetsku nezavisnost, digitalni suverenitet i zaštitu strateških resursa, jer u suprotnom će država biti pod uticajem takozvane meke moći:
"Elektroprivreda Crne Gore je krvotok naše privrede. Ako ikada dođe u ruke stranog kapitala koji se vodi tuđim interesima, izgubili smo sposobnost da sami odlučujemo o svojoj budućnosti."
Pročitajte i ovo: FBI pomaže Crnoj Gori da se odbrani od sajber napadaKako je Poljska prekinula 'meku moć' Rusije
Primjer sprovođenja 'meke moći' kroz energetsku zavisnost dao je otpravnik poslova ambasade Poljske u Crnoj Gori Bartoš Marčinovski (Bartosz Marcinkowski).
On je na skupu Atlantskog saveza Crne Gore saopštio da energetska zavisnost dovodi do rizika u bezbjednosnom sektoru, kao u slučaju Poljske koja je godinama bila zavisna od uvoza gasa iz Rusije.
"Poljska je prije 25 godina bila potpuno zavisna od uvoza gasa iz Rusije. Sada je situacija potpuno drugačija. Možda danas gas plaćamo više, ali sto posto smo nezavisni i pritisak neprijateljskih država se smanjio. Moramo znati šta je naš nacionalni interes", rekao je Marčinovski.
Da je energetski sektor države prvi na udaru prilikom neprijateljskih dejstava, pokazuje primjer invazije Rusije na Ukrajinu koja je počela 2022.
Profesor bezbjednosti na beogradskom Univerzitetu Zoran Keković navodi da se najveća šteta nanosi napadima na infrastrukturu koja je ranjiva:
"U Ukrajini je sve vrijeme i uporno uništavan energetski sektor vazdušnim udarima. Ako želite da nanesete najveću štetu protivniku, nećete uništavati živu silu. Poenta je da se parališu njegovi kritični infrastrukturni objekti."
U poslednjem Izvještaju Evropske komisije o napretku piše da je Vlada Crne Gore napredovala u oblasti sajber bezbjednosti od napada 2022.
Navedeno je i da su sprovedene reforme digitalne transformacije, ojačana sajber infrastruktura i uspostavljen portal kojim se podiže svijest o pitanjima sajber bezbjednosti.
Pročitajte i ovo: Iz Vlade tvrde da iza sajber napada na crnogorske institucije stoji 'Kuba rensomver'