Bronzani spomenik Pavlu Đurišiću, komandantu četničkog pokreta iz Drugog svjetskog rata, odgovornom za masovna ubistva muslimanskog stanovništva, otkriven je 8. avgusta a potom premješten u obližnju crkvu u selu Gornje Zaostro, kod Berana, na sjeveru Crne Gore.
Dan ranije Ministarstvo kulture naložilo je uklanjanje spomenika.
Prije premještanja spomenika mitropolit budimljansko-nikšićki Srpske pravoslavne crkve Metodije održao je liturgiju a potom zvanično otkrio spomenik. Nakon toga je intonirana himna Srbije.
Događaju je prisustvovalo nekoliko stotina građana sa četničkim obilježjima.
Spomenik Pavlu Đurišiću u mjestu Gornje Zaostro u Beranama
Da će spomenik čije je uklanjanje 7. avgusta naložilo Ministarsvo kulture, nadležno za spomenike, biti dislociran u crkvu, Metodije je najavio nakon liturgije:
"Stavićemo spomenik u crkvu, pa nek ruše crkvu. Spomenik mu neće biti samo ovde, nego i u centru Berana, ako Bog da."
Ministarstvo je naložilo Opštini Berane da ukloni spomenik jer je postavljen bez odobrenja nadležnih.
Napadnuti fotoreporteri
Fotoreporteri Pobjede Stevo Vasiljević i Vijesti Boris Pejović fizički su napadnuti ispred crkve u Gornjem Zaostru, u momentu premještanja spomenika u crkvu, objavili su portali tih novina.
Prijetilo im se smrću, vrijeđani su i nazivani "špijunima". Sve se događalo pred policijom, koja nije pravovremeno reagovala, prenose pomenuti portali. Mještani su ih prisilili da izbrišu snimljeni materijal, a Vasiljeviću je uništen fotoaparat i oštećen dio opreme.
Istog dana, 7.avgusta, uhapšen je Vujadin Dobrašinović, na čijem privatnom posjedu je spomenik bio postavljen.Protiv njega je podnijeta krivična prijava zbog neovlašćenog podizanja spomen-obilježja.
Njegovo hapšenje osudila je partija predsjednika Skupštine Andrije Mandića.
Okupljanje simpatizera četničkog pokreta bilo je od ranije zakazano.
Oni su se sa policijom, koja je tokom noći (četvrtak na petak) namjeravala da ukloni spomenik, dogovorili da ga sami uklone , nakon osvještavanja i otkrivanja od strane mitropolita Metodija.
Pročitajte i ovo: Za mitropolita SPC u Crnoj Gori Joanikija nosilac Hitlerovog odlikovanja je 'veliki junak'Predsjednik Opštine Berane, Đole Lutovac je osudio proceduru postavljanje spomenika koje je, kako je rekao, izvršeno bez obavještenja nadležnih i mimo zakonskih procedura.
Lutovac je iz Pokreta Evropa sad premijera Milojka Spajića.
Ko je bio Pavle Đurišić ?
Pavle Đurišić predvodio je četničke jedinice odgovorne za masakar muslimana na sjeveru Crne Gore, Sandžaku i u istočnoj Bosni, tokom Drugog svjetskog rata.
Odlikovan je Hitlerovim gvozdenim krstom.
List Lovćen , novembar 1944.
U pismenom izvještaju Draži Mihajloviću priznao je odgovornost za ubijanje muslimanskih civila.
U izvještaju Vrhovnoj komandi Jugoslovenske vojske u otadžbini, od 13. februara 1943. Đurišić navodi:
"akcija protiv Muslimana u Pivi i Gornjem Polimlju potpuno je uspela... uništeno je: "kod Muslimana oko 1.200 boraca i do 8.000 ostalih žrtava, žena, starica i dece".
U aprilu 1945. uhvaćen je i ubijen u Jasenovcu, od strane, snaga koje su sa takođe sa fašistima sarađivale u Hrvatskoj.
U Crnoj Gori je zakonom zabranjeno podizanje spomenika zagovornicima fašizma i njihovim saučesnicima.
Kritičke reakcije iz različitih razloga
Opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) ocijenila je u petak, da je otkrivanje spomenika logičan potez parlamentarne većine koju predvodi, kako su rekli, četnički vojvoda Andrija Mandić. Obraćanje Metodija ocijenili su skandaloznim:
"Kroz poruku da spomenik masovnom koljaču Đurišiću treba podići i u centru Berana, on se ruga državi u lice, znajući da mu, vrlo vjerovatno, ni predsjednik države, ni Vlade neće smjeti uputiti ni riječ."
Podizanje spomenika u četvrtak su osudile brojne partije, zvaničnici, nevladine organizacije...
Premijer Milojko Spajić ( pričešćuje se) predsjednik Crne Gore Jakov Milatović i Skupštine Andrija Mandić
Premijer Milojko Spajić pohvalio je efikasnu reakciju nadležnih, poručivši da država neće tolerisati nezakonite poteze koji uznemiravaju društvo.
Predsjednik države Jakov Milatović je to nazvao pokušajem rehabilitacije ideologije koja je suprotna vrijednostima antifašističke Crne Gore.
Iz opozicije su ukazali da ovakvi potezi ohrabruju politike "koje danas gospodare Crnom Gorom, a koje besramno slave ratne zločince kao heroje".
A grupa NVO i građanskih aktivista je ocijenila da je atmosfera nekažnjivosti i nedjelovanja institucija, direktno doprinijela da se diže spomenik simbolu kolaboracije sa nacistima i ustašama.
Kako su naveli za to su odgovorne beranske vlasti, parlamentarna većina i Vlada Crne Gore.
U Crnoj Gori, zemlji kandidatu za priključenje Evropskoj uniji, od avgusta 2020. na vlasti je koalicija partija bliska Srpskoj pravoslavnoj Crkvi koja otvoreno promoviše četnički pokret.
Vlast čine članice bivšeg prosrpskog i proruskog Demokratskog fronta, Spajićev Pokret Evropa sad, Demokrate, Socijalistička narodna partija i stranke manjinskih naroda.
Šef parlamenta Andrija Mandiću od 2007. ima simboličnu titulu četničkog vojvode.
Pročitajte i ovo: Od veličanja do odlikovanja: Odnos Srpske crkve prema ratnim zločincimaOvo nije prvi put da se pokušava podići spomenik četničkom komandantu i saradniku okupatora.
U istom selu je 2003. postavljen postament za njegovo obilježje, ali je ubrzo uklonjen.
Sljedbenici četničkog ravnogorskog pokreta su i 2017. pokrenuli inicijativu da se Đurišiću podignu spomenici u Beranama i Zaostru.
Dvije godine kasnije je tadašnji poslanik, Budimir Aleksić iz Nove srpske demokratije Andrije Mandića, pozvao Opštinu Berame da podigne spomenik četničkom vojvodi.
Aleksić je sada potpredsjednik Vlade Milojka Spajića.